De Holocaust heeft op veel terreinen van de westerse naoorlogse samenlevingen belangrijke effecten. De Internationale Holocaust Herdenkingsdag is een toepasselijke gelegenheid om dit thema te evalueren.
Een belangrijke reden voor het feit dat de omvang van deze post-Holocaust-effecten grotendeels verborgen is, is erin gelegen dat ze door de Holocaust zelf overschaduwd zijn. Diens geschiedenis is met bloed doordrenkt, industriële massamoord, genocide moordenaars met vele nationaliteiten en miljoenen slachtoffers. Tegen deze extreem gewelddadige en tragische achtergrond krijgt de vakoverstijgende post-Holocaust-invloed met zijn moeilijk te resumerende, talrijke facetten veel minder aandacht. De vele thema´s en terreinen van de post-Holocaust-effecten rechtvaardigen het echter om nader bekeken te worden.
Hoewel gedomineerd door de Holocaust, wordt in veel geïsoleerde thema´s van de post-Holocaust-studies onderzoek gedaan. Er werd een enorm aantal verschillende boeken en onderzoeken over de aspecten van de invloed van de Holocaust op naoorlogse samenlevingen gepubliceerd. Er bestaan ook nog andere aanzienlijke effecten op post-Holocaust-gebied. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is een rechtstreeks resultaat van de Holocaust, evenals de genociden-conventie van de Verenigde Naties.
Een belangrijk effect van de Holocaust is de verandering in de standpunten van de religieuze wereld. Sinds de Tweede Wereldoorlog veranderde de Rooms-katholieke kerk zijn houding tegenover de Joden radicaal. In 1965 legde een verklaring van paus Paulus VI., Nostra Aetate, de verandering in de theologische houding van de kerk tegenover de Joden vast; deze kan vertaald worden als “in onze tijd”. Verschillende pausen hebben zich in de afgelopen 50 jaar heel anders over Joden uitgelaten dan hun voorgangers voor de oorlog dit deden. In gelijke mate heeft zich een serie protestantse kerken voor hun houding tegenover de Joden voor en tijdens de oorlog verontschuldigd.
De Holocaust heeft vele ethische vragen opgeroepen. Bijvoorbeeld de ethiek van de gehoorzaamheid. Veel nazimisdadigers beweerden dat zij alleen maar bevelen opvolgden. Dat heeft fundamentele vragen opgeroepen over wat mensen ertoe brengt om misdadige bevelen van hun meerderen uit te voeren en in welke mate dit in de toekomst kan worden verhinderd.
De vele traumatische ervaringen van Holocaustoverlevenden hebben tot vooruitgang op het gebied van psychosociale behandeling geleid, ook bij trauma´s die niet veroorzaakt werden door de Holocaust. Epigenetici onderzoeken nu of de Holocausttrauma´s vaak genetisch aan de volgende generaties werden doorgegeven.
Er bestaat een grote hoeveelheid andere thema´s die de overlevenden betreffen. Daartoe behoort hun bijdrage aan de joodse wereld evenals aan samenlevingen in het algemeen.
Schadevergoeding en hoe deze gehandhaafd werd kan beschouwd worden als prisma van de veelzijdige opvattingen van landen die door Duitsland bezet waren. Een onderzoek van Sidney Zabludoff toont aan dat slechts 20% van de van Joden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog gestolen vermogen werd teruggegeven. Bovendien kan er nauwelijks sprake zijn van een debat over schadevergoeding zonder daarbij de schuld te betrekken. Je kunt je afvragen waarom veel van de door de Duitsers bezette landen pas gedurende de laatste decennia bereid waren om zich voor hun gedrag tegenover de Joden tijdens de oorlog te verontschuldigen. Anderen, zoals Frankrijk, hebben zich er in hun inspanningen toe beperkt om hun verleden van de oorlogstijd naar waarheid te omschrijven. Onder de West-Europese landen is het alleen Nederland dat constant geweigerd heeft om iedere vorm van schuld ook maar toe te geven.
Om hetgeen te herdenken wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog gebeurde, is ook een belangrijk aspect van de post-Holocaust. Veel van de oorspronkelijke monumenten en gedenktekens voor joodse slachtoffers bevonden zich oorspronkelijk in synagogen, joodse centra of op begraafplaatsen. Pas tientallen jaren later kregen ze steeds meer hun plek in het openbaar. Bovendien bestonden er boeken over het ontwerp en de architectuur van Holocaustgedenktekens en Holocaustmusea. Een opmerkelijk punt is dat er in de communistische wereld geen differentiatie tussen joodse en niet-joodse slachtoffers was toegestaan. Ook de resterende gebouwen van de kampen zelf houden verband met de herinnering. In het vernietigingskamp Sobibor onderzoekende archeologen hebben de gaskamers aan het licht gebracht.
De filosofie is nog een door de post-Holocaust beïnvloede discipline. Is “Nooit meer” een lege leuze geworden? De vooraanstaande Holocaustfilosoof Emil Fackenheim heeft gezegd dat er naast de 613 geboden van de joodse wet nog een 614de bestaat – de plicht van de Joden om te overleven. Desondanks zegt de filosoof Shmuel Trigano dat de manier waarop in Frankrijk aan de Holocaust herinnerd wordt, leidt tot een structurele vervalsing van de identiteit van de Joden. En hoe komt het dat het noemen van de Holocaust, in plaats van weg te sterven, de afgelopen jaren in de publieke discussie is toegenomen?
De vervorming van de Holocaust is een belangrijk thema geworden in de naoorlogse samenleving. Vaak ligt de focus van de discussies op Holocaustontkenning. Veel belangrijker is de omkering van de Holocaust – het gelijkschakelen van Israël met de nazi-staat. Minstens 150 miljoen burgers van de Europese Unie zijn het eens met de absurde bewering dat Israël een vernietigingsoorlog tegen de Palestijnen voert.
Veel romans hebben zich op verhalen in verband met de Holocaust geconcentreerd. Het bekendste gedicht over de Holocaust is waarschijnlijk Paul Celan´s “Deathfugue” met de indringende zin “this Death is a master from Deutschland”. Bovendien bestaan er literaire analyses van Holocaustromans.
Dit alles is slechts een klein gedeelte van een veld waarvan geen overzicht bestaat. Pas wanneer een serie universiteiten ermee begint om post-Holocaust-studies in zijn totaliteit systematisch te bekijken, zullen we belangrijke extra instrumenten krijgen waarmee we enkele moderne ontwikkelingen in een in toenemende mate chaotische wereld zullen begrijpen.
door Dr. Manfred Gerstenfeld
Bron: in een vertaling uit het Duits door E.J. Bron van een artikel van Dr. Gerstenfeld op de site van Heplev-Abseits von Mainstream van 30 januari 2017
Het nieuwe Holocaust monument in Ottawa, Canada, naar een ontwerp van Daniel Libeskind. Dit is in Canada het eerste monument dat werd opgedragen aan de Holocaust. Het besluit tot het bouwen van dit monument werd genomen in het Canadese Parlement op 25 maart 2011, maar werd meer dan zes jaar later afgewerkt. Het werd officieel ingehuldigd op 27 september 2017, bijna 72 jaar na de Judeocide tijdens WOII. Beter laat dan nooit… [beeldbron: Arch20]
Seattle, VS, 11 maart 2017. De gevel van de synagoge 
Schaamteloos Holocaust-misbruik inzake de Palestijnse kwestie